De gemeente is, na de Rijksoverheid en de Nederlandse provincies, de derde bestuurslaag in het Nederlandse staatsbestel. De inrichting en het bestuur van de gemeenten worden geregeld in de Gemeentewet.

Er zijn er meer dan 340 gemeenten in het in Europa gelegen deel van Nederland en drie openbare lichamen in Caribisch Nederland, die op vergelijkbare wijze worden bestuurd en als bijzondere gemeenten worden aangeduid. De bestuurlijke organisatie van de gemeente en haar taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in de gemeentewet.

Een gemeente houdt zich bezig met zaken die rechtstreeks en uitsluitend van belang zijn voor de eigen inwoners. Daarbij hoort het leveren van een aantal diensten en het verstrekken van voorzieningen.

Over veel zaken mag de gemeente helemaal zelfstandig beslissen. Maar de gemeente moet ook een aantal landelijke wetten uitvoeren. Dat noemen we medebewind. In de afgelopen twintig jaar heeft het Rijk steeds meer taken en bevoegdheden aan gemeenten overgedragen. Vaak krijgen gemeenten veel ruimte om deze taken naar eigen inzicht uit te voeren, maar soms ook legt het Rijk specifieke richtlijnen voor de uitvoering op.

Een gemeente heeft taken op de volgende gebieden.

• Burgerzaken
• Openbare orde en veiligheid
• Economische zaken
• Sociale zaken en werkgelegenheid
• Zorg, welzijn en volksgezondheid
• Asielbeleid en integratie
• Onderwijs
• Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting
• Verkeer en vervoer
• Milieubeheer
• Cultuur, sport en recreatie

Inkomsten - vooral van het Rijk

Het uitvoeren van de gemeentelijke taken kost veel geld. Dat geld komt natuurlijk ook ergens vandaan. De gemeente krijgt ongeveer 60% van haar inkomsten van het Rijk. Afhankelijk van het aantal inwoners, de oppervlakte en een aantal speciale omstandigheden krijgt elke gemeente een bijdrage uit het zogeheten Gemeentefonds: de algemene uitkering. Daarnaast bestaan er nog specifieke uitkeringen van het Rijk, maar die bedragen gaan langzaam maar zeker omlaag, terwijl de algemene uitkering de afgelopen jaren omhoog is gegaan. Hierdoor is de beleidsruimte van de gemeente enigszins toegenomen.

Naast de inkomsten uit Den Haag, krijgt de gemeente geld van zijn eigen inwoners en andere mensen die iets met de gemeente te maken hebben. Dat geld komt uit:

• gemeentelijke belastingen, bijvoorbeeld onroerendezaak-, honden- en parkeerbelasting;
• heffingen, bijvoorbeeld riool- en reinigingsheffing;
• tarieven, bijvoorbeeld voor het openbaar zwembad;
• leges, bijvoorbeeld voor het afgeven van bouwvergunningen en paspoorten.

Tot slot hebben gemeenten inkomsten uit eigen vermogen, bezittingen en bedrijven, bijvoorbeeld een gemeentelijk havenbedrijf.

Lees meer op de website